Nowa gałąź okrętów jest już możliwa do zbadania. Dzisiaj przyjrzymy się nieco dokładniej czynnikom, które wpłynęły na projekty samolotów pokładowych w Związku Radzieckim.

Plany stworzenia lotniskowca w ZSRR

Radzieccy specjaliści niewątpliwie śledzili rozwój wojskowości oraz techniki na świecie i poprawnie odgadli niezwykły potencjał rosnącej na znaczeniu, nowej klasy okrętów — lotniskowców. Pierwszy projekt datowany jest na 1927 rok. Planowano przerobić okręt szkoleniowy Komsomolec na lotniskowiec i oddelegować na jego pokład 26 myśliwców oraz 16 samolotów szturmowych. Projekt ten nigdy nie pojawił się w fizycznej formie, zbudowano jednak samolot szturmowy specjalnego przeznaczenia (ShON) i przetestowano możliwość wykorzystania go na okrętach. Samolot ten nie wszedł ostatecznie do produkcji ze względu na porzucenie planów przebudowy okrętu.

Kolejna próba stworzenia radzieckich lotniskowców miała miejsce pomiędzy 1937 i 1938 rokiem, w związku z opracowywaniem programu Wielkiej Floty, do której miały należeć lotniskowce Projektu 71. Marynarka nie sprecyzowała żadnych założeń przemysłowi lotniczemu, który w tym okresie opracował Polikarpowa WIT-2 w formie bombowca torpedowego. Rodzinę samolotów Polikarpow SPB, WIT oraz WIT-2 poddano testom pod koniec lat 30. XX wieku. Maszyny te były ogólnie uznawane za nowoczesne, jednak z różnych powodów przegrały walkę o seryjną produkcję z bombowcami nurkującymi Petlakow Pe-2 i nigdy nie były konstruowane masowo.

Kolejna fala zainteresowania tematem lotniskowców w ZSRR pojawiła się w 1944 roku, gdy zwycięstwo nad Niemcami nie ulegało wątpliwości i można było zacząć spoglądać odważniej w przyszłość. Rozpoczęły się prace nad Projektem 72. Lotniskowce tego typu miały być zdolne do bazowania 30 samolotów. W marcu 1945 roku przygotowano specyfikację osiągów w celu zaprojektowania jednomiejscowego myśliwca pokładowego, a także pokładowego, rozpoznawczego bombowca torpedowego z dwuosobową załogą. Sam projekt nie był rozwijany, ale Biuro Projektowe Czetwierikowa pracowało nad stworzeniem koncepcji jednosilnikowych (PT1-82) oraz dwusilnikowych (PT-82) pokładowych bombowców torpedowych.

Istniejąca flota samolotów lądowych w Związku Radzieckim

W lotnictwie morskim bez wątpienia preferuje się samoloty zaprojektowane specjalnie dla takiego przeznaczenia. Główne potęgi morskie tamtego okresu, jak Wielka Brytania, Stany Zjednoczone i Japonia, opracowały wyspecjalizowane samoloty pokładowe na zlecenie swoich departamentów marynarek wojennych. Taki rodzaj samolotów potrzebuje wytrzymalszego podwozia; z zasady, składanych skrzydeł; sposobów zwiększenia odporności konstrukcji na wilgotne, morskie powietrze; haków podkadłubowych; a także różnorodnego wyposażenia specjalnego, jak na przykład ulepszonej aparatury do nawigacji, pontonu ratunkowego i tak dalej. Jednak nawet przed II wojną światową były przypadki, gdy samoloty lądowe przerabiano na pokładowe i odwrotnie. Przykład stanowią brytyjski Sea Gladiator oraz japoński Mitsubishi Ki-33 / A5M. Brytyjczycy musieli na gwałt przerobić swoje myśliwce Hurricane na Sea Hurricane, a także Spitfire'y na Seafire'y.

Aby stworzyć naszą gałąź radzieckich lotniskowców, zdecydowaliśmy się podążyć właśnie taką ścieżką. Produkowane i eksperymentalne samoloty, których parametry na to pozwalały, udoskonalono w ten sposób, by mogły być bazowane na pokładach okrętów — otrzymały składane skrzydła i haki podkadłubowe. W niektórych przypadkach zamontowano inne uzbrojenie, by zrównoważyć walkę u boku oraz przeciwko innym nacjom. Na przykład samoloty szturmowe — w odróżnieniu od myśliwców, na których je wzorowano — mogą przeprowadzać ataki na okręty, w związku z czym zostały wyposażone w rakiety.

Spośród produkowanych samolotów wybraliśmy I-15, I-153, R-5, Su-2, Jak-1, Jak-9u, Ła-5FN, Ła-9 oraz Su-6. Oczywiście powyższa lista nie jest na tyle obszerna, by pokryć całą gałąź.

Dodaliśmy więc następujące maszyny prototypowe: I-180, R-5T, TsKB ShON, BSh-1, LBSh, Ta-3, a także OPB. Mimo to wciąż pozostało kilka luk. Pochyliliśmy się zatem nad szkicami bombowca torpedowego Czetwierikow PT1. Nie udało nam się znaleźć żadnej dotyczącej go dokumentacji, dlatego musieliśmy zaprojektować ten samolot praktycznie od zera. Przeprowadziliśmy niezbędne obliczenia projektowe, wliczając w te kalkulacje osiowania i równowagi.

Wciąż jednak istniała przerwa w bombowcach torpedowych pomiędzy R-5T oraz Su-2 (M82). Pierwszy z nich był dwupłatowcem z końca lat 20. XX wieku, a drugi — jednopłatowcem z końca lat 30. Potrzebowaliśmy jakiegoś samolotu przejściowego z silnikiem o mocy 1200–1400 KM, najlepiej przypominającego Tupolewa ANT-3 (R-3), lub ANT-7 (R-6). Ten pierwszy był jednak zauważalnie słabszy nawet od R-5, a drugi miał za duże wymiary i w zasadzie był przerobionym bombowcem ANT-4 (TB-1). Co więcej, samoloty te były z końca lat 20. ub. wieku, a nie z połowy kolejnej dekady.

Z tego względu zwróciliśmy naszą uwagę na maszynę późniejszą, ale o podobnym stylu — Grochowski G-37 „Uniwersalne Latające Skrzydło” (ULK). Został wyposażony w dwa silniki M-17, każdy o wyjściowej mocy startowej 680 KM. Główną cechą projektu była podwieszona kabina z ładunkiem, którą łatwo można było zastąpić torpedą. Połączone z belkami ogonowymi gondole umieszczone były blisko kadłuba, co umożliwiło składanie skrzydła do góry i sprawiło, że samolot ten zaparkowany w hangarze nie był zbyt szeroki.

Gdy maszyna ta była w służbie, pojawiły się propozycje, by zastąpić ryflowane skrzydło gładkim, o mniejszej powierzchni, by znacznie zwiększyć jej prędkość. Nie trzeba było nam dwa razy powtarzać i wprowadziliśmy tę sugestię w życie. Skróciliśmy również podwozie, ponieważ torpeda ma dużo mniejsze rozmiary, niż podwieszana kabina. W rezultacie powstał nietypowy, ale całkiem realistyczny zamiennik bombowca torpedowego, z którego można korzystać, nim do służby wprowadzone zostaną bardziej zaawansowane maszyny. Tym samolotem chcieliśmy również uhonorować niebywały wkład, jaki Grochowski wniósł do radzieckiej technologii lotniczej i lądowej.

Źródła: Masłow M.A. Radzieckie pokładowe samoloty rozpoznawcze. Samoloty pokładowe dla Wielkiej Floty Stalina. M. Yauza; EKSMO. 2013